Pensioenbeleggen nieuwe stijl begint met het formuleren van een pensioenambitie. Op basis van de jaren tot pensioendatum en verwachte rendementen kan de pensioenambitie en de hoogte van de premie worden bepaald. Daarbij kan de rendementsverwachting voor elk pensioenfondsbestuur anders zijn, waarbij alle zich wel hebben te houden aan de maximale rendementsverwachting, die elke vijf jaar door de commissie Parameters wordt vastgesteld. In de praktijk blijven pensioenfondsen er vaak uit voorzichtigheid onder. Logisch, want dan zal het uiteindelijke resultaat eerder mee- dan tegenvallen. Ook anticiperen zij zo op toekomstige mogelijke verlagingen van de parameters, zodat zij in die gevallen niet direct de ambitie en de premiehoogte ter discussie moeten stellen.

In het laatste advies van de commissie Parameters, moeten aandelen bijvoorbeeld jaarlijks, na aftrek van kosten, een maximaal rendement kunnen opleveren van 5,6% in de komende dertig jaar. Voor niet beursgenoteerd vastgoed en grondstoffen is dat respectievelijk 4,1% en 3,3%. Voor de rentecomponent geeft de commissie geen rendementsverwachting af. Die gaat één op één mee met de marktrente.

Ik zelf verwacht dat de commissie Parameters in de toekomst vaker een advies over de maximale rendementen zal communiceren. Dat is volgens mij realistischer, en meer in lijn met de werking van het nieuwe pensioenstelsel. Het wordt allemaal dynamischer. Om een voorbeeld te geven: Als vastgoed nu in elkaar klapt, dan zal het projectierendement voor vastgoed omhoog moeten gaan, ervan uitgaande dat ook vastgoedprijzen rond een historisch gemiddelde koersen. Hetzelfde geldt dan voor de lange termijn verwachtingen van de commissie Parameters. In het laatste advies geeft de commissie 2 argumenten voor het verlagen van het te verwachten rendement op zakelijke waarden: de gewijzigde koerswinst verhouding en de relatie met de reële rentestand.

Nieuwe werkelijkheid

In het huidige pensioenstelsel zorgen slechte gerealiseerde rendementen niet direct voor een verandering van de nominale aanspraak. Wel gaat de dekkingsgraad van een pensioenfonds erdoor omlaag. In het nieuwe pensioenstelsel is dat anders. Daarin heeft iedereen zijn eigen pensioenpot.

Als gerealiseerde rendementen tegenvallen dan daalt de waarde van de eigen pensioenpot. Indirect heeft dit invloed op het kunnen halen van de pensioenambitie. Gaat het projectierendement naar beneden, dan heeft dat direct invloed op het kunnen halen van de pensioenambitie. Bij hetzelfde risicoprofiel, dezelfde premiehoogte en projectierendementen laten de projecties zien dat men de ambitie niet gaat halen.

In het nieuwe pensioencontract wordt het pensioenvermogen, zoals gezegd, per deelnemer geadministreerd. Voor het berekenen van de te verwachten pensioenen worden boven op het bestaande pensioenvermogen de nog in te leggen premies en het verwachte rendement opgeteld. Tussentijds kan worden vastgesteld of een pensioendeelnemer op basis van de gerealiseerde rendementen op koers ligt om de bestaande ambitie te halen. Is dat niet het geval, en het pensioenfondsbestuur besluit dat de pensioenambitie dezelfde blijft, dan kan aan de premieknop worden gedraaid, of zal het beleggingsrisico moeten worden verhoogd. Eventueel kan ook de deelnemer gewezen worden op de mogelijkheid om zelf extra in te leggen.

Jong x oud

Als tussentijds het projectierendement verandert, dan zijn de consequenties ervan voor de leeftijdsgroepen sterk verschillend. Voor jonge deelnemers heeft het projectierendement een grotere impact op hun verwachte pensioen dan bij ouderen. Daarentegen: een paar jaar van slechte gerealiseerde rendementen heeft voor jongeren betrekkelijk weinig invloed op de pensioenuitkomst. Maar als het projectierendement lager komt te liggen, dan zullen jongeren meer premie moeten inleggen, meer risico moeten nemen, of accepteren dat de pensioenambitie naar verwachting niet wordt gehaald.

Voor oudere deelnemers, die al een groot pensioenvermogen hebben opgebouwd, is de situatie precies andersom. Een slecht gerealiseerd rendement heeft dan meteen een grote impact. Althans als de rente-afdekking niet goed is geregeld. Een dalende rente maakt dan de inkoop van een annuïteit duurder, dus daalt de pensioenuitkering. Zij hebben niet meer de tijd om dat goed te maken. Voor hen is het projectierendement minder relevant.

Duidelijke communicatie

Kortom, met de komst van het nieuwe pensioencontract zullen vooral jongeren geattendeerd moeten worden op wijzingen van het projectrendement, waarbij hen de impact zichtbaar moet worden gemaakt van het gerealiseerde rendement en het projectierendement op hun te verwachten pensioen. Voor ouderen is het vooral van belang dat voor vlak voor de pensioendatum slechte rendementen worden vermeden, en een goede renteafdekking geregeld is vanwege de grote betekenis van de rentestand bij het inkopen van hun pensioen.

Als we inderdaad naar een wereld gaan waarbij beleggingsrendementen lager zullen zijn dan in het verleden, dan zullen we genoegen moeten nemen met een kostbaarder pensioen. Voor jongeren zal meer premie moeten worden betaald om de bestaande ambitie waar te kunnen maken.

Mocht tussentijds besloten worden het projectrendement lager vast te stellen dan moet hen duidelijk worden uitgelegd dat zij minder pensioen kunnen verwachten, ook als het gerealiseerd rendement prima in orde is. Er is immers een groot verschil tussen gerealiseerd en verwacht rendement. Het één gaat over gisteren, het ander over morgen.